Zjawisko przemocy

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku definiuje przemoc jako „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

• narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
• naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
• powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
• ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
• istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

Przemoc domowa charakteryzuje się tym, że:

• Jest to intencjonalne działanie lub zaniechanie działania – mające na celu kontrolowanie oraz podporządkowanie drugiego człowieka.

• Siły stron są nierównomierne, a we wzajemnej relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą i przewagę tę wykorzystuje do osiągnięcia swojego celu. Osoba doznająca przemocy jest słabsza, a osoba stosująca przemoc silniejsza. Źródłem dysproporcji są zazwyczaj wiek, płeć, stan zdrowia oraz różne zależności np. ekonomiczna, czy relacja dziecko – rodzic.

• Osoba, wobec której stosowana jest przemoc, doznaje cierpienia, bólu oraz szkód fizycznych i psychicznych, ponieważ osoba stosująca przemoc naraża życie i zdrowie ofiary na poważne szkody, w tym szkody przeżywane bardzo subiektywnie. Doznawanie bólu i cierpienia sprawia, że osoba krzywdzona zatraca zdolność do samoobrony.

• Narusza prawa i dobra osobiste, ma to miejsce, gdy osoba stosująca przemoc wykorzystuje istniejącą lub stworzoną przez okoliczności asymetrię sił i władzy oraz narusza podstawowe prawa człowieka np. prawo do godności, szacunku lub nietykalności cielesnej.

RODZAJE PRZEMOCY

Przemoc fizyczna – są to wszelkie działania polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień (np. popychanie, odpychanie, uderzanie, duszenie, kopanie, zamykanie w domu lub niewpuszczanie do domu, nieostrożne pirackie prowadzenie samochodu, ciągnięcie za uszy, włosy, szczypanie, bicie ręką, pięścią, ciągnięcie, szturchanie, klapsy, uderzenie w twarz – tzw. „policzek”, przypalanie papierosem, krępowanie ruchów).

Przemoc psychiczna – to umyślne działania wykorzystujące mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie u osoby doznającej krzywdy pozytywnego obrazu własnej osoby, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych (np. ignorowanie uczuć, lekceważenie, obrażanie, wyśmiewanie osoby i wartości cenionych przez osobę doznającą przemocy, ciągłe krytykowanie, upokarzanie i poniżanie, manipulowanie poprzez stosowanie kłamstw, czytanie osobistej korespondencji, zastraszanie, szantażowanie). Przemoc psychiczna jest najczęściej występującą formą przemocy i jest często trudna do udowodnienia.

Przemoc seksualna – polega na wymuszaniu określonych i nieakceptowanych przez osobę doznającą przemocy zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy, zmuszaniu osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowaniu aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma (przejawy: niechciany dotyk, zawstydzające komentarze, ignorowanie potrzeb seksualnych, odmawianie seksu jako kara, zmuszanie do współżycia, gwałt, krytykowanie zachowań seksualnych, sadystyczne akty seksualne).

Przemoc ekonomiczna – to działanie prowadzące do całkowitego finansowego uzależnienie ofiary od osoby stosującej przemoc (uniemożliwienie podjęcia lub utrzymania pracy, przywłaszczanie oszczędności, zatajanie dochodów, pozostawienie ofiary bez środków do życia).

Zaniedbanie – stanowi ogół zachowań polegających na niezaspokojeniu zarówno potrzeb fizycznych jak i psychicznych (pozbawienie środków na utrzymanie, pozbawianie jedzenia, ubrania, schronienia, brak pomocy w chorobie, nie udzielenie pomocy, uniemożliwianie dostępu do miejsc zaspokojenia podstawowych potrzeb: mieszkania, kuchni, łazienki, łóżka). Zaniedbanie często rozpatruje się w kontekście niezaspokojenia potrzeb dziecka (odżywanie, odzież, jej dostosowanie do wieku dziecka, pory roku, ochrona zdrowia dziecka, edukacja, poczucie bezpieczeństwa dziecka, doznawanie miłości, troski, akceptacji).

Cyberprzemoc – przemoc elektroniczna stosowana poprzez prześladowania, zastraszenie, nękanie, wyśmiewanie innych, przy wykorzystaniu Internetu i narzędzi typu elektronicznego tj. SMS, e- mail, witryny internetowe, portale społecznościowe, fora dyskusyjne i inne. Ta forma przemocy rzadziej występuje w rodzinie, głownie ma charakter społeczny.

CYKLE PRZEMOCY W RODZINIE

Cechą charakterystyczną zjawiska przemocy w rodzinie jest tendencja do powtarzania się pewnych prawidłowości nazwanych cyklem przemocy. W cyklu przemocy obserwuje się następujące po sobie fazy:

• faza narastającego napięcia – jest to początek cyklu, charakteryzuje się on wzrostem napięcia i natężenia sytuacji konfliktowych. Na tym etapie dochodzi do rozmaitych incydentów takich jak: przejawy zazdrości, gniewu, kontrolowanie członków rodziny, używanie obraźliwych słów, poniżanie bliskiej osoby. Osoba stosująca przemoc jest stale poirytowana i każdy drobiazg, najmniejsza rzecz jest powodem do awantury. Osoba doświadczająca tego stanu stara się za wszelką cenę uspokoić, opanować sytuację i oddalić zagrożenie, nierzadko zaspakajając żądania osoby stosującej przemoc. Czasem, nie mogąc wytrzymać napięcia osoba doznająca przemocy sama prowokuje spięcie, by wreszcie mieć „to” za sobą. Wówczas pojawia się agresja i następuje kolejna faza przemocy.

• faza gwałtownego rozładowania napięcia – następuje wybuch gniewu i wyładowanie agresji na drugiej osobie. Ta faza trwa stosunkowo krótko, ale może się zakończyć dramatycznie: pobiciem, uszkodzeniem ciała, a nawet śmiercią zaatakowanej osoby. W trakcie ataku osoba doznająca przemocy robi wszystko, żeby uchronić siebie i uspokoić partnera, co rzadko przynosi pożądany skutek. Wraz z ustaniem aktu przemocy osoba krzywdzona znajduje się w stanie szoku, pojawia się u niej przerażenie, bezradność, poczucie wstydu, ale także złość, która powoduje, że najczęściej w tej fazie trwania przemocy osoby, które jej doznały decydują się na wezwanie pomocy, złożenie zawiadomienia, a więc początkują interwencję w sytuacji przemocy domowej.

• faza „miodowego miesiąca” – jest to faza skruchy osoby stosującej przemoc. Po wyładowaniu złości agresor tłumaczy się i usprawiedliwia, ma poczucie winy, przeprasza, obiecuje poprawę, zaczyna okazywać serdeczność i miłość, przynosi prezenty. Osoba doznająca przemocy wbrew zdrowemu rozsądkowi i wcześniejszym doświadczeniom wierzy osobie stosującej przemoc w to, że się zmienił. W tej fazie osoby doznające przemocy najczęściej wycofują się z podjętych działań, rezygnują z pomocy, wycofuje skargi, zawiadomienia. Stopniowo osoba stosująca przemocy przestaje być miłą, napięcie ponownie narasta i pojawia się faza narastającego napięcia. Z biegiem czasu skraca się długość „miodowego miesiąca”, a akty przemocy stają się coraz bardziej dotkliwe i niebezpieczne dla osoby doznającej przemocy.